5 μύθοι για τα καμένα [αναδημοσίευση άρθρου]

Αναδημοσιεύουμε άρθρο της Ελευθεροτυπίας, 25/07/2008. Δύο χρόνια μετά, οι "αναδασώσεις" εξακολουθούν να αποτελούν μέσο αποπροσανατολισμού από τους εμμενείς παράγοντες καταστροφής των δασών, αποτελειώνοντας τις πληγωμένες από τις πυρκαγιές δασοβιοκοινότητες. Ποιοι επιστήμονες έδωσαν άδεια "δενδροφύτευσης - αναδάσωσης" με βαριά ερπυστριοφόρα σκαπτικά σε περιοχή που κάηκε πριν από 6 μήνες; Και ποιοι επιστήμονες θα προβάλλουν τη δενδροφύτευση 100.000 στρεμμάτων ως βιώσιμη μέθοδο αποκατάστασης ενός καμένου δάσους; Τα δάση δεν είναι ούτε εργοτάξια, ούτε χωράφια για να οργώνονται κατ' αυτόν τον τρόπο. Προηγούμενες αναρτήσεις για την περιοχή που θα δενδροφυτευτεί την Κυριακή - 21/03/2010  [1], [2].

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

Πεδία βολής σε στρατόπεδα με μονάδες τεθωρακισμένων οχημάτων θυμίζει η περιοχή του Καϊάφα. Μεγάλα βαριά ερπυστριοφόρα μηχανήματα οργώνουν κυριολεκτικά το ευαίσθητο αμμοθινικό οικοσύστημα της παραλιακής περιοχής, με τις ευλογίες της Εταιρείας Τουριστικής Ανάπτυξης, στο όνομα της αποκατάστασης της περιοχής.

Αγανακτισμένη η Μαργαρίτα Αριανούτσου - Φαραγγιτάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μιλά για πέντε μύθους και σημειώνει: «Πόσες φορές χρειάζεται να πούμε ότι, πρακτικά, η μόνη ουσιαστική και διεθνώς οικολογικά αποδεκτή διαχείριση που χρειάζονται τα καμένα πευκοδάση -υπό τις συνθήκες που υπήρχαν στην περιοχή- είναι να προστατευτούν από την ανθρώπινη παρέμβαση, που γίνεται δυστυχώς στο όνομα της αποκατάστασής τους αλλά μόνον εκεί δεν οδηγεί. Τον Απρίλιο από τις στήλες της "Ε" αναφερθήκαμε στο αλαλούμ γύρω από την αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων στον Καϊάφα, σε ένα ένα σύστημα σχεδόν μοναδικό στη χώρα μας, στο παραλιακό δάσος Στροφιλιάς. Εκεί όπου υλοποιούνταν μικρής έκτασης αναδασώσεις από το δασαρχείο, χωρίς να είναι ενταγμένες σε κάποιο έστω γενικό σχέδιο αποκατάστασης της δομής και της φυσιογνωμίας της προστατευόμενης περιοχής, ιδιαίτερα στην κρίσιμη φάση της εγκατάστασης της φυσικής αναγέννησης του καμένου δάσους, ενώ πολλά είναι και τα περιστατικά της παράνομης υλοτόμησης που έχουν αναφερθεί στην περιοχή. Μάντεις κακών... Μάλλον γνώστες της ελληνικής πραγματικότητας της αδιαφορίας και του επίπλαστου ενδιαφέροντος της πολιτείας και των ιθυνόντων για πολλά θέματα, ανάμεσα σε αυτά και του περιβάλλοντος. Είχαμε προειδοποιήσει γι' αυτό που θα ερχόταν και δεν άργησε να συμβεί. Είναι απαράδεκτο».

Η ίδια εξηγεί ότι είναι μύθος πως η αποκατάσταση πρέπει να γίνεται πάντα με αναδάσωση. Τα καμένα ώριμα μεσογειακά πευκοδάση -όπως αυτό της συγκεκριμένης περιοχής- έχουν την ικανότητα φυσικής αναγέννησης μετά από φωτιά, μέσω της φύτρωσης των σπερμάτων τους που βρίσκονται προφυλαγμένα μέσα στους κώνους που δεν καίγονται από τη φωτιά, αλλά ανοίγουν από τη θερμότητα και διασπείρουν τα σπέρματα στο καμένο έδαφος.

«Ενας άλλος μύθος είναι ότι η κουκουναριά (όπως αυτή της περιοχής), παρ' όλο που είναι μεσογειακό πεύκο, δεν αναγεννάται με σπέρματα μετά τη φωτιά. Τόσο η ευρωπαϊκή επιστημονική βιβλιογραφία όσο και η δική μας πρόσφατη επιστημονική έρευνα αποδεικνύουν το αντίθετο. Βέβαια, ο αριθμός των νεαρών αρτιβλάστων της κουκουναριάς δεν φθάνει τις εκατοντάδες της Χαλεπίου πεύκης, αλλά αυτός είναι και ένας επιπλέον λόγος για να περιφρουρείται η φυσική αναγέννηση όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται. Τρίτος μύθος, ότι τα καμένα δένδρα πρέπει να απομακρύνονται από την περιοχή προς όφελος της αναγέννησης. Η διεθνής επιστημονική έρευνα αποδεικνύει ότι ο καμένος κορμός λειτουργεί θετικά, δημιουργώντας ένα ευνοϊκό μικροπεριβάλλον για την εγκατάσταση και ανάπτυξη των νεαρών φυτών, παροχετεύοντας το νερό της βροχής στη ριζόσφαιρά του, σκιάζοντάς τα τις ώρες της έντονης θερινής ηλιοφάνειας. Αν μάλιστα αναλογιστούμε ότι τα άτομα της κουκουναριάς, διαθέτοντας παχύτερο φλοιό από τη Χαλέπιο πεύκη, έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης από τη φωτιά, τότε η κοπή είναι έγκλημα, δεδομένου ότι θανατώνεται ένας ζωντανός οργανισμός. Πέραν τούτου, η εικόνα που προσλαμβάνει ένας επισκέπτης σε ένα καμένο δάσος, όταν βλέπει τα δέντρα να στέκονται όρθια, είναι διαφορετική από αυτή ενός ισοπεδωμένου τοπίου και ίσως να αποτρέπει και από άλλες ενέργειες».

Η κ. Αριανούτσου-Φαραγγιτάκη τονίζει πως η απομάκρυνση των καμένων κλαδιών των θάμνων δεν ανοίγει το περιβάλλον, ευνοώντας την ανάπτυξη των νέων (ποιων άραγε) ατόμων. Οι καμένοι θάμνοι αναγεννώνται σχεδόν άμεσα μετά τη φωτιά, καλύπτοντας τα καμένα τμήματά τους σε σύντομο χρόνο. «Εχουμε και πέμπτο μύθο εδώ. Είναι καταστροφή το όργωμα των εκτάσεων, γιατί αναμοχλεύει το ιδιαίτερα ευαίσθητο εδαφικό σύστημα των αμμοθινών, το οποίο χάνει τη δομή του και τη συνοχή του. Ενα φυσικό σύστημα δεν είναι χωράφι για να οργωθεί και να σπαρεί στη συνέχεια. Τι θα σπείρουν οι αρμόδιοι στις αμμοθίνες του Καϊάφα; Σπίτια, δρόμους, καντίνες; Σε χώρες όπως η Ολλανδία ξοδεύονται τεράστια ποσά για να συγκροτηθούν οι αμμοθίνες με συγκεκριμένη δομή και εδώ που τις έχουμε, και μάλιστα προστατεύονται και από ευρωπαϊκές οδηγίες, τις καταστρέφουμε. Αναρωτιέμαι ποιος παίρνει την ευθύνη γι' αυτές τις καταστροφές και με τίνος τις ευλογίες και την ανοχή γίνονται. Είναι πρόκληση πλέον. Η Ελλάδα έχει δώσει δυστυχώς πολλές αφορμές για τον διεθνή αρνητικό σχολιασμό και διασυρμό της. Τούτη η περίπτωση είναι ακόμη μία αφορμή».

Η περιοχή στην Πεντέλη, που θα "αναδασωθεί" την "παγκόσια ημέρα δασοπονίας" (μαύρο χιούμορ;): παρότι τα δένδρα ήταν νεαρά, είναι εμφανείς οι κώνοι (κουκουνάρια), γεγονός που σημαίνει ότι υπήρχε δυνατότητα φυσικής αναγέννησης. Πως όμως θα προέβαλαν οι χορηγοί, το ΥΠΕΚΑ, και οι συμπαρομαρτούντες οικολογίζοντες προστάτες του περιβάλλοντος το προφίλ τους; Κινητικότητα να δείξουμε (όχι, βέβαια, έργο), ποιος νοιάζεται πραγματικά για το δάσος; Αφού τα 2/3 διεκδικούνται, και αν δεν καταρτιστεί άμεσα δασολόγιο, σε 10 χρόνια πάλι μια από τα ίδια θα' χουμε, με λιγότερα στρέμματα.