Φύλλα δρυός - έκθεμα του μήνα στο Εθν. Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο θαυμασμός στις βελανιδιές, σε αυτά τα τεράστια δένδρα, είναι διαχρονικός και διαπολιτισμικός. Επειδή οι βόλτες στα μουσεία δεν είναι προνόμιο μονάχα των ταξιδιών στο εξωτερικό, για το Νοέμβριο, τα χάλκινα φύλλα δρυός είναι έκθεμα του μήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ας φρεσκάρουμε λίγο τις εικόνες μας από ένα πολιτισμό που άκμασε στα εδάφη που κατοικούμε εμείς, οι σύγχρονοι έλληνες, μήπως και εμπνευστούμε για μια καλύτερη σχέση με το περιβάλλον αυτές τις μαύρες μέρες...

- αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα του μουσείου -

Υλικό: Περίτμητα χάλκινα ελάσματα με έκτυπη απόδοση των νευρώσεων
Προέλευση: Ιερό του Διός στη Δωδώνη (ανασκαφές Κ. Καραπάνου)
Χώρος έκθεσης: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αίθουσα 36, Προθήκη 6, αρ. Καρ.303,312

Τα ανευρεθέντα χάλκινα ομοιώματα φύλλων και βαλανιδιών (βαλάνων) στο ιερό του Διός στη Δωδώνη καθώς και η απεικόνιση τέτοιου δένδρου σε χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης (π. 300 π.Χ.) χρησιμεύουν για την ταύτιση του ιερού δένδρου στο συγκεκριμένο μαντείο. Στις αρχαίες πηγές ονομάζεται φηγός ή δρυς. Η εναλλακτική ονομασία οφείλεται στο γεγονός ότι ο όρος φηγός αποδίδει την οικογένεια, ενώ η λέξη δρυς το συγκεκριμένο γένος. Από βοτανολογική άποψη ταυτίζεται με το δένδρο Quercus trojana. Πρόκειται για υπεραιωνόβιο δένδρο, το οποίο υπερβαίνει τα 20μ. ύψος και διατηρεί τα φύλλα του έως την άνοιξη. Μία μεγάλη κοιλότητα κάτω από τον εξωτερικό ανατολικό τοίχο του ελληνιστικού ιερού εκλαμβάνεται ότι σηματοδοτεί τη θέση της. Στη νεώτερη εποχή, εντός του περιβόλου του ναού του Διός (350-325 π.Χ.) έχει επαναφυτευθεί δρυς του είδους Quercus pedunculiflora.

Στην Οδύσσεια (14.327-328 και 19.296-297) αναφέρεται ότι αρχικώς οι χρησμοί δίδονταν από την ιερή βαλανιδιά. Το θρόισμα των φύλλων της από τον αέρα υπέβαλε την ιδέα ότι το συγκεκριμένο δένδρο ομιλούσε («πολυγλώσσου δρυός» στο Σοφ. Τραχ. 1168) και «δρυός λόγους» στο Πλάτ. Φαίδρ. 275 β). Η προφητική της δυνατότητα πρέπει να σχετίζεται με τη δενδρολατρεία, σύμφωνα με την οποία ένα ιερό δένδρο συνιστά μία μικρογραφία του σύμπαντος και του κύκλου της ζωής (imago mundi) και σύμβολο της αναγέννησης της φύσης.

Στην Ιλιάδα η δρυς συνδέεται με τον Δία και λειτουργεί ως σημείο συνάντησης αλλά και καταφύγιο. Με τον πατέρα των θεών, ως κύριο της βροντής και της αστραπής, έχει σχέση η δρυς και σε άλλες αρχαίες διηγήσεις και εκτός των ορίων του ελληνικού κόσμου. Σε πρακτικό επίπεδο το φυτό έχαιρε εκτίμησης για την αφροδισιακή και φαρμακευτική ιδιότητα των βαλανιδιών και την ποιότητα του ξύλου του.

Βιβλιογραφία: Σ.Ι. Δάκαρης, Δωδώνη, (Ιωάννινα 1986) 43. Μ. Dieterle, Dodona. Religionsgeschichtliche und historiche Untersuchungen zur Entstehung und Entwicklung des Zeus-Heiligtums, (Spudasmata 116, Zurich-New York 2007) 263-273.