Έντονο προβληματισμό και ανησυχία έχει προκαλέσει στην Κρήτη η καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας πάνω σε πλοίο των ΗΠΑ, στη Μεσόγειο θάλασσα, Δυτικά του νησιού. Σε σύσκεψη επιστημονικών φορέων που συγκάλεσε η Περιφέρεια Κρήτης στα Χανιά, επιβεβαιώθηκαν οι ανησυχίες τους κυρίως λόγω πλημμελούς πληροφόρησης και απόκρυψης σημαντικών στοιχείων, αλλά και του κινδύνου που ούτως ή άλλως εμπεριέχεται σε μια επιχείρηση εν πλω όπου υπεισέρχονται πολλοί αστάθμητοι παράγοντες, και συμφώνησαν ότι κάτω από αυτές τις συνθήκες πρέπει να υπάρχει επιμονή στην αρχική γραμμή της Περιφέρειας για συνεχή πίεση σε κάθε κατεύθυνση για αλλαγή του τόπου εξουδετέρωσης των χημικών σε περιοχή εκτός της Μεσογειακής λεκάνης. Του Κώστα Θ. Βασιλάκη
Στη σύσκεψη μετείχαν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητής του τμήματος Χημείας, Ευριπίδης Στεφάνου, ο καθηγητής- διευθυντής του εργαστηρίου διαχείρισης τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων του Πολυτεχνείου Κρήτης, Ευάγγελος Γιδαράκος και ο επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης με ειδικότητα στο Δίκαιο Περιβάλλοντος Γιώργος Χ. Σμπώκος.
Η Περιφέρεια, οι δήμοι και οι φορείς του νησιού, δε φέρεται να εφησυχάζουν από τις ανακοινώσεις του υπουργείου Εξωτερικών και του υπουργού, Ευάγγελου Βενιζέλου, επισημαίνοντας την αδράνεια της κυβέρνησης σε αυτό το πολύ σοβαρό ζήτημα. Ιδιαίτερα ανήσυχοι είναι οι τουριστικοί παράγοντες της Κρήτης, που φοβούνται τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν στο νησί και μόνο από την ενέργεια αυτή, υπογραμμίζοντας, «πως θα κολυμπήσει ένας ξένος επισκέπτης στη θάλασσα μόνο στην ιδέα της απόρριψης χημικών ουσιών δυτικά του νησιού».
Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι οι επιστολές που έχει στείλει στον πρωθυπουργό και στους αρμόδιους υπουργούς, ο περιφερειάρχης Κρήτης, τα ΑΕΙ του νησιού, οι δήμαρχοι, επιστημονικοί φορείς, Επιμελητήρια, οι σύλλογοι ξενοδόχων, τα Εργατικά Κέντρα, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί, δεν έχουν τύχει επίσημης απάντησης.
Ξεκινά η καταστροφή
Άνθρακες χαρακτήρισε τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής, Κρίτων Αρσένης, σημειώνοντας σε χθεσινή του δήλωση πως ξεκινά η καταστροφή των χημικών ανοιχτά της Κρήτης.
Ο κ. Αρσένης εγκαλεί την κυβέρνηση για απόκρυψη της πραγματικότητας από τους πολίτες και επικαλείται τόσο τις ανακριβείς δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών, Ευάγγελου Βενιζέλου, όσο και τις αναληθείς δηλώσεις του υφυπουργού Δημήτρη Κούρκουλα από το βήμα της Βουλής τονίζοντας: «Ο ίδιος ο υφυπουργός Εξωτερικών, Δημήτρης Κούρκουλας, απαντώντας σε ερώτηση του βουλευτή της Ν.Δ., Μανούσου Βολουδάκη, δήλωνε ότι η καταστροφή των όπλων θα γινόταν στην Καλαβρία, πολύ μακριά από την Μεσόγειο ίσως δε και…κάπου στη Γερμανία! Δεν ήξερε η κυβέρνηση ότι τα χημικά θα καταστρέφονταν ανοικτά της Κρήτης, μόλις 4 ημέρες μετά; Γιατί εξυπηρετεί την κυβέρνηση ο εφησυχασμός και η παραπλάνηση της κοινής γνώμης για το ζήτημα; Τα ερωτηματικά για τα κίνητρα της προκλητικής αδράνειας της κυβέρνησης όμως αυξάνονται με κάθε νέα δήλωση του κ. Βενιζέλου για το θέμα. Η μόνη επίσημη ανακοίνωσή του, αναφερόταν σε διαβεβαιώσεις που του μετέφεραν ΜΚΟ από συνάντησή τους με εκπροσώπους του ΟΗΕ. Από τις τρεις οργανώσεις που κατονόμασε ο κ. Βενιζέλος, το WWF δεν είχε συμμετάσχει σε καμία σχετική συνάντηση, ενώ η "oceanica" δεν υπάρχει».
Παρέμβαση έκανε και ο υποψήφιος δήμαρχος Ηρακλείου, με τη στήριξη του ΣΥΡΙΖΑ, Ηλίας Λυγερός που δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Με αδιαφάνεια και σε αντίθεση με τις επιθυμίες των λαών της Μεσογείου, ΗΠΑ κι σύμμαχοι φαίνεται να προχωρούν στην καταστροφή των χημικών της Συρίας στα διεθνή ύδατα δυτικά της Κρήτης. Χωρίς καμία μελέτη για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην κλειστή θάλασσα της Μεσογείου οι επιπτώσεις «αστοχίας»θα είναι τεράστιες.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση και της Κρήτης μαζί για όλους –κατοίκους, φορείς- πρέπει να δημιουργήσει συνθήκες αποτροπής τέτοιων ενεργειών».
Νομική αυθαιρεσία
Ενδιαφέρον έχει η νομική πλευρά του θέματος, όπου περιγράφονται οι αρνήσεις άλλων χωρών να δεχθούν στο έδαφός τους τα χημικά της Συρίας, που παρουσίασε στη σύσκεψη της Περιφέρειας, ο επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης με ειδικότητα στο Δίκαιο Περιβάλλοντος, Γιώργος Χ. Σμπώκος. Συγκεκριμένα αναφέρει:
«Η Συρία βρίσκεται σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου ήδη από το 2011. Την 9η Σεπτέμβρη 2013, η Ρωσία πρότεινε στη Συρία να παραδώσει τα χημικά όπλα της και το Υπουργείο Εξωτερικών της Συρίας χαιρέτισε την πρόταση. Την 14η Σεπτέμβρη 2013, οι ΗΠΑ και η Ρωσία συμφώνησαν και υπέγραψαν στη Γενεύη της Ελβετίας τη Συμφωνία πλαίσιο για την Εξάλειψη των Χημικών Όπλων της Συρίας. Με αναφορά της, που δημοσιεύτηκε από την Οργάνωση για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων, η Συρία ζήτησε την «προσωρινή εφαρμογή της Σύμβασης για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων» (ένα βήμα πριν από την επίσημη είσοδό της στον Οργανισμό OPCW). Την 27η Σεπτέμβρη 2013, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ υιοθέτησε ομόφωνα το ψήφισμα υπ’ αριθμό 2118 του Εκτελεστικού Συμβουλίου του O.P.C.W., το οποίο απαίτησε την καταστροφή, ή την απομάκρυνση των χημικών όπλων της Συρίας μέχρι τα μέσα του 2014. Την 15η Νοεμβρίου 2013 το BBC αποκαλύπτει, ότι η Αλβανία δεν θα επιτρέψει την καταστροφή των χημικών όπλων στο έδαφος της Συρίας. Η Αλβανία, που κατέχει ένα από τα τρία σημεία απόθεσης χημικών σε όλο τον κόσμο, θεωρούνταν μέχρι τότε η ισχυρότερη ελπίδα για τις ΗΠΑ για την εξεύρεση λύσης για την καταστροφή των χημικών ουσιών. Η πρεσβεία των ΗΠΑ στα Τίρανα δήλωσε ότι «η απόφαση της κυβέρνησης είναι σεβαστή».
Ο Ian Brzezinsky, πρώην Αναπληρωτής Βοηθός του Γενικού Γραμματέα Άμυνας, δήλωσε ότι, «η απόφαση της Αλβανίας ήταν ένα πλήγμα στις προσπάθειες για την εξάλειψη των χημικών όπλων της Συρίας».
Το Νοέμβριο του 2013 μετά την άρνηση της Αλβανίας, το πρόβλημα ήταν: Πού και πώς τα χημικά όπλα της Συρίας θα καταστραφούν. Δύο επιλογές υπήρχαν:
α) Να βρεθεί μια άλλη χώρα που θα φιλοξενήσει τη διαδικασία, ή
β) να καταστραφούν in situ στη Συρία.
Το Βέλγιο, η Γερμανία και η Νορβηγία είχαν ονομαστεί ως πιθανές εναλλακτικές τοποθεσίες για την καταστροφή των χημικών όπλων. Και οι τρεις χώρες αρνήθηκαν να καταστρέψουν τα όπλα στο έδαφός τους.
Η δεύτερη εναλλακτική λύση απορρίφθηκε εξαιτίας πιθανών επιπλοκών σε θέματα ασφαλείας στη Συρία (εμπόλεμη ζώνη).
Αφού οι παραπάνω εναλλακτικές λύσεις απορρίφθηκαν, ο OPCW πρότεινε μια τρίτη εναλλακτική λύση, αναφερόμενη σε μία μέθοδο που δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ για αυτές τις χημικές ουσίες σε μια κλειστή θάλασσα, όπως τη Μεσόγειο: Η υδρόλυση (καταστροφή στη θάλασσα εν πλω, ή επί πλωτού μέσου).
Την 30.01.2014 αποφασίσθηκε η καταστροφή των χημικών όπλων της Συρίας επί του "MV Cape Ray", ένα πλοίο μονού κύτους.
Ο κ. Σμπώκος σημειώνει ότι η διασυνοριακή διακομιδή των χημικών όπλων, (δεν διευκρινίζεται αν φέρει την ιδιότητα του προϊόντος, ή του αποβλήτου) φέρεται να γίνεται ως στρατιωτική επιχείρηση που συντονίζεται από τον ΟΗΕ και εποπτεύεται από το Εκτελεστικό Συμβούλιο της Σύμβασης για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων.
Επισημαίνει ακόμη πως μονάδα καταστροφής των χημικών που θα βρίσκεται πάνω στο MV Cape Ray, «δεν είναι γνωστή, ούτε είναι εφικτό να κατέβουν οι σχετικές αποφάσεις του OPCW. Ακόμα και η πολεμική επιχείρηση δεν είναι δίχως περιορισμούς. Τα άρθρα 30,31 της UNCLOS προβλέπουν ελέγχους και ευθύνη του Κράτους, του οποίου τη σημαία φέρει το σκάφος. Αυτή στην περίπτωσή μας θα είναι η σημαία της ΗΠΑ. Το γεγονός ότι η ΗΠΑ δεν έχει υπογράψει όμως την UNCLOS και δε δεσμεύεται από αυτήν, εγείρει ερωτηματικά».
Ο επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης κάνει ακόμη μια σημαντική επισήμανση, αναφέρει ότι το ατύχημα του Prestige το 2002 είχε γίνει σε σκάφος μονού κύτους, όπως το MV Cape Ray και υπογραμμίζει, η οδηγία 2004/35/ΕΕ προβλέπει «…εφόσον μια περιβαλλοντική ζημία δεν έχει ακόμα επέλθει, υφίσταται όμως άμεσος κίνδυνος επέλευσής της, ο φορέας διαχείρισης μιας μονάδας πρέπει να λάβει δίχως καθυστέρηση τα απαραίτητα μέτρα αποτροπής...»
Ο κ. Σμπώκος κάνει λόγο για νομική αυθαιρεσία της συγκεκριμένης μεταφοράς, αναφέροντας: «αναλογιζόμενοι ότι στην ΕΕ μια ενδοκοινοτική διακομιδή αποβλήτων γίνεται σύμφωνα με τον Κανονισμό 1013/2006, ο οποίος προβλέπει Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, πρωτόκολλα και αναλυτικές διατυπώσεις από αμφότερες τις χώρες αποστολής και παραλαβής. Ο αποστολέας όπως και ο παραλήπτης πρέπει να είναι αδειοδοτημένες επιχειρήσεις με αριθμό μητρώου, ενώ τα απόβλητα πρέπει να φέρουν: 1) Κωδικό Παραρτήματος ΙΧ της Βασιλείας, 2) Κωδικός ΟΟΣΑ , 3) Κωδικό Καταλόγου αποβλήτων ΕΚ και 4) Εθνικό κωδικό.
Τέλος τονίζει ότι ο υπουργός Εξωτερικών, που εκπροσωπεί τη χώρα μας στον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW), οφείλει να προβεί σε διάβημα ενώπιον του Οργανισμού, ζητώντας εγγυήσεις αναφορικά στην τήρηση: Της αρχής της εγγύτητας, της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», της αρχής της προφύλαξης, της αρχής της πρόληψης, επαρκούς ασφαλιστικής κάλυψης, μέτρων μεταφροντίδας σε περίπτωση ατυχήματος.